Onderzoek doen naar het Verdrag van Faro betekent veel belletjes, overleggen en vergaderingen. De online bijeenkomsten gaven me vierkante ogen en een harde kont, maar gelukkig ook veel nieuwe kennis.
Kamasutra
Tijdens één van de vergaderingen gingen we in op de vraag wat erfgoed eigenlijk is, of wat het kán zijn. Het gesprek sprong van beleidsmatige en conceptuele ideeën naar het rollen van een joint en Kamasutra-standjes. “Ik had nou nooit gedacht dat we het over dit soort onderwerpen zouden hebben”, merkte iemand op. En dat was een zeer rake opmerking. Ik verwonder me geregeld over het bijzondere immateriële erfgoed dat ik tegenkom. Zoals bijvoorbeeld het eten van stamppot, het Noordwijkerhouts ‘tonknuppelen’ en last but not least: een groep kampeerders in Wijk aan Zee die hun camping hebben laten benoemen tot immaterieel erfgoed, in protest tegen plannen voor nieuwbouw op het campingterrein. ‘77 gezinnen bezoeken de camping al sinds 1947’, lees ik over de camping. Dat is inderdaad een hele prestatie, maar is het ook erfgoed?
Misbruik?
Wordt cultureel erfgoed misschien een beetje misbruikt? Dat vraag ik me de laatste tijd vaak af. Op Twitter kom ik regelmatig berichten tegen over de erfgoedstatus én daardoor onaantastbare status van Zwarte Piet (Sinterklaas én Zwarte Piet zijn sinds 2015 immaterieel erfgoed). Of berichten van mensen die voorstellen om roken en prostitutie ook tot cultureel erfgoed te benoemen. De reden? Het bestaat al zo lang, dus dat kan écht niet verdwijnen.
Is een ‘lang bestaan’ dan de doorslaggevende factor om tot erfgoed benoemd te worden? En hoelang is lang? Over Hoelang gesproken (dit grapje mag vast niet meer): onlangs is de Chinees-Indische restaurantcultuur ook immaterieel erfgoed geworden. Dat was een hele opluchting, want er zijn al heel wat ‘China Delights’ verdwenen uit het Nederlandse straatbeeld. Is bedreiging of schaarste dan een reden voor een benoeming?
Zoveel vragen…
Zoveel vragen… Ik besloot het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland te bellen, in hoop voor opheldering. En wat bleek? Ik had al die tijd verkeerd geredeneerd. Ik heb gedacht als een architectuurhistoricus. Een erfgoedexpert kiest de gebouwen uit die een monumentale status krijgen en daarmee zijn die gebouwen bij de wet beschermd. Bij immaterieel erfgoed is het precies andersom: een beoefenaar van een traditie bepaalt zelf of zijn of haar traditie erfgoed is. En wanneer deze traditie op de website van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland komt te staan, betekent dit verder niks. Het immateriële erfgoed is daarmee niet wettelijk beschermd. Dús kan de status van immaterieel erfgoed überhaupt niet misbruikt worden. Ook al is Zwarte Piet immaterieel erfgoed, het zou alsnog kunnen dat hij binnenkort óók in de herfst in Spanje zal moet blijven.
Met deze kennis keek ik ineens met een hele andere blik naar de camping in Wijk aan Zee. Als de erfgoedstatus geen bescherming heeft kunnen bieden, wat dan wel? Lees hier het interview met Sylvia Borg van camping Aardenburg in Wijk aan Zee en Pieter van Rooij van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland.
Groet,
Alma
Kent ú een bijzondere vorm van erfgoed? Laat het mij weten!
alma@opzoeknaarfaro.nl