Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
Amsterdammer Herman Wals springt in de bres voor de historische trafokasten in de stad die in de Amsterdamse School-stijl zijn gebouwd. Steeds meer van deze stroomverdelers worden vervangen door ijzeren exemplaren of verdwijnen zelfs helemaal. Anderhalf jaar geleden stuurde Wals al een brief naar de gemeente om de verdwijnende trafokasten onder de aandacht te brengen. Na uitblijvende actie heeft hij inmiddels een nieuw raadsadres gestuurd. “Ik hoop dat de gemeenteraad wakker schrikt”.
Eind 2015 werd het begin gemaakt met de restauratie en renovatie van Het Schip in Amsterdam. Dit pand is een belangrijke icoon van architectuur en volkshuisvesting uit het begin van de vorige eeuw.
Een grootscheeps traject dat uiteindelijk zo’n drie jaar zou duren. Ik heb inmiddels heel wat “verbouwingen” gefotografeerd, maar op deze schaal was nieuw voor mij.
De werkzaamheden voor de herbouw van de Gevlebrug zijn gestart. De brug gaat de oostelijke ontsluiting van de Houthaven in Amsterdam vormen. De vijftien bruggen in de Houthaven zijn geïnspireerd op de Amsterdamse School. Het worden allemaal gloednieuwe bruggen, met uitzondering van de Gevlebrug. Tot 2000 lag deze, door de Amsterdamse Schoolarchitect Piet Kramer ontworpen, brug ten oosten van Amsterdam Centraal onder de naam Oostereinde Hefbrug. Na jaren van opslag keert de brug terug op een nieuwe plek met een nieuwe naam. Gevlebrug komt van het plaatsje Gevle, net boven Stockholm, dat een belangrijke leverancier van hout was.
Het eerste zelfstandig uitgevoerde ontwerp voor een woonhuis van de beroemde architect Michel de Klerk is gered. Na maanden van actievoeren door Heemschut heeft vereniging Hendrick de Keyser vorige week het huis Thamerlaan 14 in Uithoorn gekocht en daarmee gered van de slopershamer. Een kleine reconstructie van een opmerkelijk behoud.
De Leidsebrug is een prachtige brug. En die prachtige brug verdient ook prachtig licht. Verlichting waar je u tegen zegt. Op dinsdag 30 oktober werd dit nieuwe licht voor het eerst aangeknipt. De Leidsebrug werd gebouwd tussen 1923 en 1925. Een belangrijke toegangspoort tot de stad. De brug kwam op de plek waar vroeger een oude stenen boogbrug lag. De Leidsebrug is dé brug voor voetgangers, fietsers, automobilisten en trams die gaan van Amsterdam Centrum naar Zuidwest. En andersom natuurlijk. De brug werd ontworpen door Piet Kramer in de Amsterdamse Schoolstijl en is sinds 2015 een rijksmonument.
Emigranten uit Oost-Europa kregen er ooit een goede wasbeurt. Nu houden kunstenaars er atelier en tekent eetcafé Bombarie voor de reuring. Stadsherstel Amsterdam is de trotse nieuwe eigenaar van het Quarantainegebouw. Het rijksmonument werd in 1922 voltooid in opdracht van rederij Koninklijke Hollandsche Lloyd en was één van de drie creaties van stadsarchitect Evert Breman (1859-1926) in het Oostelijk Havengebied. Het Quarantainegebouw, Lloyd Hotel en Koffiehuis KHL springen in het oog vanwege de symmetrische structuur, de klokgevels met golvende contouren en het metselwerk dat met zijn motieven en variaties verwijst naar de Amsterdamse school.
Stilzwijgend verdwijnen ook de trafokasten van de Amsterdamse School, de laatste erfenis van het geroemde straatmeubilair, uit het Amsterdamse straatbeeld, constateert Herman Wals. “Wat ervoor in de plaats komt stemt droevig: grijze, non-descripte kastjes (…). Liander lijkt zich niet te bekommeren om de rijke Amsterdamse traditie om fraai én functioneel straatmeubilair te ontwerpen. (…) Tot nu toe heeft één kast van de serie 1910, in de Langestraat, het tot gemeentelijk monument gebracht. Breid dat uit, zou ik tot de gemeenteraad zeggen, en ga met Liander in gesprek over het behoud van deze cultuurhistorische erfenis.”
De voormalige KwikFit-garage in Amstelveen is door de gemeente voorgedragen als gemeentelijk monument. Vereniging Historisch Amstelveen had hierom gevraagd vanwege de cultuur- en architectuurhistorische waarde van het pand. Het pand heeft kenmerken van de Amsterdamse School en de Art Deco. De vormgeving van het pand is uniek en opvallend met veel glas-in-loodramen. Het pand werd in 1928 gebouwd als garage naar een ontwerp van de gebroeders Esther. In de oorlog werd de garage geannexeerd door de Duitsers om als onderhoudsbasis te dienen voor auto’s en motoren. Aan het einde van de oorlog werd er een aanslag gepleegd door een verzetsgroep.
“De Groningers zelf weten iets wat de rest van Nederland pas na de aardbevingen begint te ontdekken”, schrijft Wilma Kieskamp in een column in Trouw. “Op het platteland van Groningen staan de fraaiste villa’s, boerderijen en de oudste kerken van Nederland. De gasbel ligt onder de statige villa’s van Loppersum, vele daarvan ontworpen door architect Oeds de Leeuw van Wieland. Het gas wordt gewonnen van onder mooie huizen van de Amsterdamse School, in bijvoorbeeld Onderdendam. Onder herenboerderijen bij Zeerijp. Veel van dat moois werd gebouwd toen Groningen dankzij het graan honderd jaar geleden zijn ‘champagnejaren’ beleefde.”
De Commissie Noord-Holland van Erfgoedvereniging Heemschut heeft met spoed een gemeentelijke monumentenstatus aangevraagd voor Thamerlaan 14 in Uithoorn. Het woonhuis uit 1911, gebouwd volgens de Amsterdamse School en waarschijnlijk het eerste woonhuisontwerp van Michel de Klerk, dreigt te worden gesloopt. Op Funda.nl wordt Thamerlaan 14 te koop aangeboden als bouwperceel. Daarvoor moet het woonhuis worden gesloopt. Heemschut maakt zich ernstige zorgen over dit sloopplan. Michel de Klerk was één van de grondleggers van de Amsterdamse School. Hij heeft onder meer Museum Het Schip (het Amsterdamse School Museum over kunst, architectuur en huisvesting) ontworpen.
Fiets door Amsterdam en je kunt er onmogelijk omheen: De Amsterdamse Schoolgebouwen. Je moet er oog voor hebben natuurlijk. Maar na het lezen van ‘Publieke Werken: Hoeksteen van de Amsterdamse School 1915-1935’ van Pim van Schaik kan die fietstocht niet anders dan een feest van herkenning zijn. Wie het boek van Van Schaik leest, ontdekt dat de liefde voor de Amsterdamse School niet van alle tijden is. Integendeel: in de eerste twee decennia van de vorige eeuw moest de dienst Publieke Werken alle zeilen bijzetten om de keuze voor hippe architecten met vernieuwende ideeën erdoorheen te krijgen.
Veel Utrechters kennen – zonder het te weten – het werk van Hendrik van den Eijnde. Hij was namelijk de beeldhouwer van de zwarte beelden in de hal van het postkantoor aan de Neude. Minder bekend zijn z’n dierenkoppen aan het Anatomiegebouw, het ‘zusje’ van het postkantoor op het Veeartsenijterrein langs de Biltse Grift. Dit pand werd net als het postkantoor rond 1920 ontworpen door architect Joseph Crouwel van de Rijksgebouwendienst. Net als tijdens de Wederopbouw beleefde de monumentale kunst aan gebouwen een bloeitijd rond 1920, de periode van de Amsterdamse School. Architecten en kunstenaars werkten intensief samen, waarbij de eersten de regie hadden.
