Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
Een nep-kasteel, een namaak-ophaalbrug met stadspoort en een nabootsing van een 17e-eeuws paleis: tijdelijke feestgebouwen uit 1910. Ze werden ontworpen door de Leidse architecten Jesse en Fontein en dienden als opluistering van de lustrumfeesten van de Leidse universiteit. Na de feesten werden de gebouwen afgebroken. De ‘Leidse vondst van de week’ past goed bij het thema ‘Plekken van plezier’ van Open Monumentendag op 14 en 15 september.
Hoe kwam een Leidse winkelpui terecht in Koog aan de Zaan? Een zoektocht leidde tot het antwoord op die vraag. Opvallend aan de huidige pui van Steenstraat 55 zijn de grote rode letters die de naam van het Chinees restaurant vormen dat al sinds 1975 in het pand zit: ‘Asian Palace’. Wie naar boven kijkt ziet een dubbele gevel in witte verblendsteen. Deze past duidelijk niet bij de huidige pui. De dubbele gevel hoort bij het pand dat in 1915 door de bekende architect Hendrik Johannes Jesse werd ontworpen en waarin de Leidsche Automobiel-taxi-onderneming zat.
Het college van B en W van Leiden gaat zich hard maken voor een plaatsje op de UNESCO-werelderfgoedlijst voor archeologisch park Matilo. Als eerste stap daartoe heeft het college de grenzen van de kern en de bufferzone vastgesteld. Het plan bestaat al vijf jaar. Tot een concrete aanvraag kwam het echter nog niet. Daar moet nu verandering in komen. Niet door als Leiden individueel een aanvraag te doen – een optie die volgens de RCE redelijk kansloos is – maar door aan te sluiten bij het landelijke initiatief om de Romeinse Limes op de lijst te krijgen.
In Leiden doen archeologen onderzoek naar de eerste stadsuitbreiding in de 17e eeuw. Die blijkt verrassend modern te zijn. “Je ziet hier een aantal kelders op een rij liggen”, zegt archeoloog Sander Hakvoort. “Dat vertelt ons dat deze wijk planmatig is opgezet, waarschijnlijk van hogerhand opgelegd.” In de wijk zou een leerlooierij hebben gelegen, zo blijkt uit de vondst van grote hoeveelheden dierlijk afval. Waarschijnlijk is de leerlooierij niet toevallig aan de oostkant van het centrum geplaatst. “Dan kon de vieze lucht bij wind van zee in ieder geval de polder in waaien”, aldus archeoloog Tijmen Kok.
Het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden is zich de laatste tijd weer meer gaan richten op Nederlandse bodem, blijkt uit een expositie bij het 200-jarig bestaan. De opzet van ‘Al 200 jaar van nu’ is chronologisch. Een belangrijk element in de expositie is het thema ‘nep’. Tegenwoordig komen we naar een museum om originele objecten te zien. Maar tot en met de negentiende eeuw dacht men daar anders over. Gipsen en andere kopieën werden zeker niet als minderwaardig beschouwd. Er werden zelfs originelen geruild voor kopieën.
Leiden moet een tweede historische haven krijgen, aan de oostkant van de stad. Een stichting in oprichting pleit daarvoor. “Het moet een mooie entree van de stad worden voor iedereen die Leiden via het water binnentrekt”, aldus Reinier Verbeek, een van de initiatiefnemers. Het betreft de walkant van de Oude Rijn bij de Willem Barentszstraat. In 2009 werd besloten dat de drie historische schepen die daar al vaak liggen een officiële ligplaats krijgen, maar dat is nog niet geregeld. De initiatiefnemers gaan nu een stap verder en willen dat er nog vier of vijf historische schepen aanmeren.
In het Rijksmuseum van Oudheden is ‘Scannen voor Syrië’ begonnen, een minitentoonstelling over hoe Nederlandse onderzoekers reconstructies maken van 3000 jaar oude Assyrische kleitabletten. De originelen, die werden bewaard in museumdepots in Raqqa, zijn tijdens al het geweld van de afgelopen jaren verloren gegaan. Leidse archeologen waren tot 2010 actief in Tell Sabi Abyad. Van een aantal door hen gevonden kleitabletten is destijds een mal gemaakt en nu er geen originelen meer zijn, blijken die goud waard. Met nieuw ontwikkelde technieken zijn ze gescand en geprint, waarmee de unieke informatie uit de spijkerschriftteksten alsnog bewaard blijft.
De restauratie van de Gijselaarsbank in Leiden is afgerond. De in 1920 geplaatste bank is een eerbetoon aan Nicolaas de Gijselaar, burgemeester van Leiden in de Eerste Wereldoorlog. Op oude foto’s en film is te zien dat er oorspronkelijk een bijzondere bestrating om de bank lag. Een prachtig weefwerk van baksteen. Het ontwerp van de bank en bestrating is gemaakt door keramist en beeldhouwer Willem Brouwer. Er wordt nu gekeken naar de mogelijkheden om dit stukje binnenstad opnieuw in te richten en Brouwers oorspronkelijke bestrating terug te brengen. Zo zal de Gijselaarsbank nog beter tot zijn recht komen.
Radiatoren, tegelwanden, stortbakken en lichtknopjes! Het behoort allemaal tot het oorspronkelijke interieur van een jaren 30-woning in Leiden. De Leidse architect Buurman ontwierp het pand. Erfgoed Leiden bezit zijn archief, waarin stapels ontwerptekeningen voor de woning blijken te zitten. Uit de tekeningen blijkt dat Buurman niet alleen de buitenkant en de indeling van de woning heeft ontwerpen, maar ook tot in detail de trap, de keuken en de inrichting van de wc’s en badkamer. Daarnaast ontwierp hij het vaste meubilair en zelfs losse stoelen. Er kan met recht gesproken worden van een ‘gesamt-kunstwerk’.
De expositie Nineveh in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden is verkozen tot Tentoonstelling van het Jaar 2017. Museumdirecteur Weijland is verguld met de waardering. “Des te meer omdat het gaat om een archeologische en cultuurhistorische expositie, waarbij het vooral draait om een sterk verhaal en in dit geval niet per se om esthetische topstukken.” Nineveh laat de bloeitijd van de gelijknamige Nieuw-Assyrische hoofdstad in Noord-Irak zien. Destijds, rond 700 v.C., was Nineveh de grootste stad ter wereld. Volgens de vakjury brengt de expositie een streek die dagelijks negatief in het nieuws is nu eens positief onder de aandacht.
In de Sumatrastraat in Leiden zijn resten gevonden uit de IJzertijd. Tijdens graafwerkzaamheden voor het nieuwe riool zagen archeologen op ongeveer 1 tot 1,5 m onder de huidige straat grondsporen van greppels, kuilen en een ingegraven paal. Deze vondsten lijken erop te wijzen dat hier 2.000 jaar geleden mensen woonden. Tijdens eerder onderzoek werden al kleine stukjes inheems-Romeins aardewerk en botmateriaal gevonden. De vindplaats is bijzonder, omdat in Leiden ten noorden van de Rijn tot nu toe nog nauwelijks vindplaatsen uit de IJzertijd en de Romeinse tijd zijn aangetroffen. Het is nog onduidelijk waarom dat zo is.
De archeologische opgraving aan de Garenmarkt in Leiden heeft mooie vondsten opgeleverd: religieuze speldjes van bedevaartgangers, een speldje met een fallusfiguur, een pispot met het stadswapen van Leiden en een koperen ringetje. De vondsten zijn zeker 500 jaar oud. Op Erfgoedleiden.nl worden enkele vondsten getoond en beschreven. In totaal zijn duizenden vondsten opgegraven in de afval-, water- en beerputten. Deze putten behoorden bij de aangetroffen funderingen van de huizen, die hier vanaf de 15e eeuw hebben gestaan.
