Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
De Europese Commissie heeft 2018 uitgeroepen tot het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed en daarom roept het digitale platform Maritiem Erfgoed u op om uw leukste, meest bijzondere verhaal over uw relatie met water te vertellen. Onze eeuwenlange relatie met water heeft veel tastbaar erfgoed achtergelaten. Maritieme objecten, varende (historische) schepen, scheepswrakken, bruggen en havengezichten zijn tastbaar.
Het voormalige seinhuisje op het Kaapsduin bij West-Terschelling kan worden omgebouwd tot éénkamerhotel. Door de herbestemming is de broodnodige restauratie van het maritieme monument verzekerd. Initiatiefnemer is Hotel Schylge. Eigenaar Staatsbosbeheer stelt als eis dat de buitenkant en omgeving onveranderd blijven. Het huisje werd na de Tweede Wereldoorlog als peilstation voor de Marine ingericht. Toen het in onbruik raakte, nam Staatsbosbeheer het over van Domeinen. Als fundering diende de betonnen grondplaat waarop in de oorlog een zoeklicht stond. Het huisje biedt uitzicht over de Noord- en Waddenzee. Alleen de vuurtoren Brandaris is op Terschelling hoger.
Marja Goud, werkzaam bij Het Scheepvaartmuseum, woonde het symposium van het Maritiem Portal van 16 maart bij. “Een gemêleerd gezelschap en dito programma, zo was het symposium wel te kenschetsen. Het onderwerp ‘kennisuitwisseling tussen historici en conservatoren’ stond centraal.” (…) “De bijeenkomst gaf inzicht in het o zo brede speelveld dat maritieme geschiedenis heet. Historici en conservatoren zijn slechts het ‘puntje van de ijsberg’ als het om geschiedenisbeoefening gaat. Een aardig onderwerp voor een volgende keer zou zijn: hoe benut je de zo kostbare kennis en kunde uit de praktijk in het museumveld en bij (wetenschappelijk) onderzoek?”
Niet alleen in de Javazee, maar ook in de Waddenzee en de Noordzee worden oorlogsgraven geschonden. Dat zegt onderzoeker Remy Luttik. “Het is gewoon grafschennis. Het is heel ernstig.” Luttik wil dat de overheid meer doet om oorlogsgraven te beschermen. “Het belang van de nabestaanden wordt compleet vergeten. Het gaat uiteindelijk om die mensen en niet om de archeologen.” SP-Kamerlid Sandra Beckerman, opgeleid als archeoloog, deelt de bezorgdheid van Luttik. “Veel duikers doen goede dingen. Maar het gaat nog steeds op grote schaal mis. De minister moet daar veel meer aandacht voor hebben.”
Tijdens het Europees Erfgoedjaar wordt iedere maand aandacht besteed aan een erfgoedthema waarin de relatie tussen Nederland en Europa tot uitdrukking komt. In maart is dit ‘Water’. Het bijbehorende schijnwerperproject over maritiem erfgoed brengt de betekenis van maritiem erfgoed voor publiek, vrijwilligers, deskundigen en liefhebbers in kaart. Dit wordt gedaan door middel van een publiekscampagne met de oproep: Wat is voor jou persoonlijk een belangrijk en bijzonder voorbeeld van maritiem erfgoed? Stuur een foto of video van het maritieme erfgoed waar je enthousiast over bent met uitleg naar info@europeeserfgoedjaar.nl. De inzendingen worden verwerkt in een website.
Hoe beheren we ons onderwatererfgoed? Dat is de hoofdvraag van het proefschrift van Martijn Manders. De maritiem archeoloog en programmaleider maritiem erfgoed bij de RCE promoveerde gisteren aan de Universiteit Leiden. Veel van ons onderwatererfgoed is onbekend. Maar we kunnen wel meer inschatten, onderzoeken en voorspellen dan we nu doen. Als we meer inzicht hebben, kunnen keuzes gemaakt worden over het beheren van vindplaatsen onder water. Daarbij is het in situ bewaren geen wondermiddel, maar een deel van de oplossing, net als opgraven en onderzoeken. Manders: “Alles staat en valt met draagvlak voor het erfgoed.”
Nederland en Australië hebben een belangrijke nieuwe overeenkomst gesloten over de manier waarop de twee landen het cultureel erfgoed onder water gezamenlijk beheren en onderzoeken. Nederlanders verkenden de kustlijn van Australië al in 1606, ruim 150 jaar vóór James Cook. Het ondertekende memorandum van overeenstemming vertegenwoordigt de belangrijkste evaluatie van de manier waarop de twee landen het gezamenlijke beheer hebben geregeld sinds 1972. Het streven is om meer gezamenlijke projecten op te zetten, kennis en middelen uit te wisselen, en het gezamenlijk beheer formeel in lijn te brengen met het UNESCO-verdrag ter bescherming van cultureel erfgoed onder water uit 2001.
Nederland moet kiezen welke historische scheepswrakken aan de Nederlandse kust het wil behouden. Dat antwoordt minister Jet Bussemaker op vragen van Tweede Kamerleden over het verdwijnen van maritiem erfgoed. Verschillende wrakken dreigen te vergaan als gevolg van erosie, door veranderende zeestromingspatronen. De vijf kustprovincies stuurden recent een brandbrief aan de minister waarin gevraagd werd om actie om de wrakken te beschermen. Bussemaker is inmiddels met de provincies in gesprek om te kijken wat keuzecriteria kunnen zijn om een wrak wel of niet te onderzoeken. Ook Rijkswaterstaat en koepels van amateurduikers worden bij dit overleg betrokken.
Een zeeroverslied uit Dokkum uit het jaar 1630 is via de nationale liederenbank van het Meertens Instituut weer teruggevonden in de British Library. De historische tekst is opgedoken door maritiem historicus Nykle Dykstra van de historische vereniging Noordoost-Fryslân. Het lied gaat over het opbrengen van een ploeg kapers uit Duinkerken in de 80-jarige oorlog. Het lied wordt – met aangepaste tekst en een nieuwe melodie – ingestudeerd door shantykoor de Admiraliteitssjongers. Die zullen het lied tijdens de Admiraliteitsdagen op 9 september voor het eerst voor het publiek zingen.
Door technische problemen is de opgraving van De Rooswijk vertraagd. Er zijn twee van de vier ankerkabels beschadigd die het expeditieschip De Terschelling op zijn plaats boven het wrak moeten houden. Het schip is op 14 juli teruggekeerd in de haven van Ramsgate, zodat de bemanning van het schip dit probleem kan oplossen. Omdat duikveiligheid voorop staat heeft het projectteam besloten de expeditie stil te leggen tot het materiaal vervangen en getest is. Vanaf 27 juli zal de expeditie weer volledig operationeel zijn. Martijn Manders, projectleider Rooswijk1740, houdt een vlog bij over de expeditie.
Algemeen directeur Cees van ’t Veen van de RCE bespeurt een groeiend bewustzijn voor het behoud van maritiem erfgoed in de Nederlandse wateren bij overheden, duikers en andere denkbare ‘stakeholders’. Het ultieme voorbeeld speelt zich af voor de Engelse kust, waar het VOC-schip De Rooswijk wordt onderzocht. Het begin van meer, als het aan Van ’t Veen ligt. Al erkent hij dat lang niet alles kan worden beschermd en opgegraven. Uiteindelijk zullen er keuzes moeten worden gemaakt en ontkom je er soms niet aan iets als verloren te beschouwen.
De RCE en gemeente Schouwen-Duiveland zijn een proef gestart in de Oosterschelde waarmee de inzet van sportduikers en amateurarcheologen voor beheer van maritiem erfgoed wordt onderzocht. Duikers van het Nehalennia Archeologisch Duikteam gaan de komende tijd archeologische vindplaatsen onderwater in kaart brengen, onderzoeken en monitoren. De proef moet ervoor zorgen dat erfgoed onderwater in beeld wordt gebracht. De uitkomsten van de proef helpen de gemeente om het beleid voor beheer en bescherming van maritiem erfgoed beter vorm te geven.
