Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
Op 10 mei 2019 opent Het Scheepvaartmuseum twee geheel nieuwe vaste presentaties te weten de Hoofdgalerij: Republiek aan Zee en Cartografie & Curiosa. De Hoofdgalerij, gelegen in de Noordvleugel van het museum, vormt het startpunt van het museumbezoek. De nieuwe koers van Het Scheepvaartmuseum sluit aan bij het nieuwe motto van het museum: Water verbindt werelden.
Op woensdag 21 november ondertekenden algemeen directeur van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, S. Lammers, en directeur generaal voor Amerika en Europa van het Indonesische Ministerie van Buitenlandse Zaken, H.E. Muhammad Anshor, een ‘Letter of Intent’. De overeenkomst is opgesteld voor verdere samenwerking op het gebied van maritiem erfgoed tussen de rijksdienst en de Indonesische erfgoedpartner The National Centre for Archaeology. Er wordt onder andere ingezet op het onderzoek naar de oorlogsschepen De Ruyter, Java en Kortenaer die vergingen tijdens de Slag in de Javazee.
Vanaf dit jaar wordt het maritiem historisch onderzoek nationaal op elkaar afgestemd. Het Maritiem Museum (in samenwerking met de Erasmus Universiteit Rotterdam), het Scheepvaartmuseum (in samenwerking met de Vrije Universiteit Amsterdam) en de Leerstoel Zeegeschiedenis van de Universiteit Leiden willen door fundamenteel wetenschappelijk onderzoek een zo breed mogelijk publiek bewustmaken van de maritieme wortels in de identiteit van de Nederlandse economie en samenleving. De nieuwe infrastructuur, die uit deze samenwerking ontstaat, zal jonge onderzoekers kansen bieden zich te specialiseren in maritieme geschiedenis en het gebruik van maritiem erfgoed als bron van kennis.
Ze zijn de drijvende geschiedenis van Friesland. Maar de houten ronde en platbodemjachten zijn in handen van senioren en de volgende generatie heeft weinig trek in het dure onderhoud van de historische schepen. Ondergang dreigt. De varende monumenten van soms dik honderd jaar oud vertellen een belangrijk stuk Friese geschiedenis. Maar het maritieme erfgoed is in gevaar, stelt Ineke Verkaaik, vicevoorzitter van Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten. Langzaamaan verdwijnen de historische schepen van de Friese Wateren. Ze liggen te verkrotten op de wal, worden doormidden gezaagd en opgestookt of belanden bij opkopers uit Duitsland en Engeland.
In een brief aan sportduikers in Nederland leggen de ministers van Defensie en van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap uit wat wel en niet mag als er op scheepswrakken gedoken wordt. Dezelfde brief is op 3 juli 2018 aan de Tweede Kamer toegezonden. In de brief schetsen de ministers ook de ontwikkelingen van de afgelopen jaren. Behalve dat de Erfgoedwet is aangescherpt om maritiem erfgoed beter te beschermen, is de samenwerking tussen professionals en vrijwilligers in de onderwaterarcheologie de afgelopen jaren geïntensiveerd. De brief is te lezen via de website van de Tweede Kamer.
De Europese Commissie heeft 2018 uitgeroepen tot het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed en daarom roept het digitale platform Maritiem Erfgoed u op om uw leukste, meest bijzondere verhaal over uw relatie met water te vertellen. Onze eeuwenlange relatie met water heeft veel tastbaar erfgoed achtergelaten. Maritieme objecten, varende (historische) schepen, scheepswrakken, bruggen en havengezichten zijn tastbaar.
Het voormalige seinhuisje op het Kaapsduin bij West-Terschelling kan worden omgebouwd tot éénkamerhotel. Door de herbestemming is de broodnodige restauratie van het maritieme monument verzekerd. Initiatiefnemer is Hotel Schylge. Eigenaar Staatsbosbeheer stelt als eis dat de buitenkant en omgeving onveranderd blijven. Het huisje werd na de Tweede Wereldoorlog als peilstation voor de Marine ingericht. Toen het in onbruik raakte, nam Staatsbosbeheer het over van Domeinen. Als fundering diende de betonnen grondplaat waarop in de oorlog een zoeklicht stond. Het huisje biedt uitzicht over de Noord- en Waddenzee. Alleen de vuurtoren Brandaris is op Terschelling hoger.
Marja Goud, werkzaam bij Het Scheepvaartmuseum, woonde het symposium van het Maritiem Portal van 16 maart bij. “Een gemêleerd gezelschap en dito programma, zo was het symposium wel te kenschetsen. Het onderwerp ‘kennisuitwisseling tussen historici en conservatoren’ stond centraal.” (…) “De bijeenkomst gaf inzicht in het o zo brede speelveld dat maritieme geschiedenis heet. Historici en conservatoren zijn slechts het ‘puntje van de ijsberg’ als het om geschiedenisbeoefening gaat. Een aardig onderwerp voor een volgende keer zou zijn: hoe benut je de zo kostbare kennis en kunde uit de praktijk in het museumveld en bij (wetenschappelijk) onderzoek?”
Niet alleen in de Javazee, maar ook in de Waddenzee en de Noordzee worden oorlogsgraven geschonden. Dat zegt onderzoeker Remy Luttik. “Het is gewoon grafschennis. Het is heel ernstig.” Luttik wil dat de overheid meer doet om oorlogsgraven te beschermen. “Het belang van de nabestaanden wordt compleet vergeten. Het gaat uiteindelijk om die mensen en niet om de archeologen.” SP-Kamerlid Sandra Beckerman, opgeleid als archeoloog, deelt de bezorgdheid van Luttik. “Veel duikers doen goede dingen. Maar het gaat nog steeds op grote schaal mis. De minister moet daar veel meer aandacht voor hebben.”
Tijdens het Europees Erfgoedjaar wordt iedere maand aandacht besteed aan een erfgoedthema waarin de relatie tussen Nederland en Europa tot uitdrukking komt. In maart is dit ‘Water’. Het bijbehorende schijnwerperproject over maritiem erfgoed brengt de betekenis van maritiem erfgoed voor publiek, vrijwilligers, deskundigen en liefhebbers in kaart. Dit wordt gedaan door middel van een publiekscampagne met de oproep: Wat is voor jou persoonlijk een belangrijk en bijzonder voorbeeld van maritiem erfgoed? Stuur een foto of video van het maritieme erfgoed waar je enthousiast over bent met uitleg naar info@europeeserfgoedjaar.nl. De inzendingen worden verwerkt in een website.
Hoe beheren we ons onderwatererfgoed? Dat is de hoofdvraag van het proefschrift van Martijn Manders. De maritiem archeoloog en programmaleider maritiem erfgoed bij de RCE promoveerde gisteren aan de Universiteit Leiden. Veel van ons onderwatererfgoed is onbekend. Maar we kunnen wel meer inschatten, onderzoeken en voorspellen dan we nu doen. Als we meer inzicht hebben, kunnen keuzes gemaakt worden over het beheren van vindplaatsen onder water. Daarbij is het in situ bewaren geen wondermiddel, maar een deel van de oplossing, net als opgraven en onderzoeken. Manders: “Alles staat en valt met draagvlak voor het erfgoed.”
Nederland en Australië hebben een belangrijke nieuwe overeenkomst gesloten over de manier waarop de twee landen het cultureel erfgoed onder water gezamenlijk beheren en onderzoeken. Nederlanders verkenden de kustlijn van Australië al in 1606, ruim 150 jaar vóór James Cook. Het ondertekende memorandum van overeenstemming vertegenwoordigt de belangrijkste evaluatie van de manier waarop de twee landen het gezamenlijke beheer hebben geregeld sinds 1972. Het streven is om meer gezamenlijke projecten op te zetten, kennis en middelen uit te wisselen, en het gezamenlijk beheer formeel in lijn te brengen met het UNESCO-verdrag ter bescherming van cultureel erfgoed onder water uit 2001.
