Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
Maritiem archeoloog Yftinus van Popta van de Rijksuniversiteit Groningen heeft de naam van een in de jaren 70 bij Zeewolde geborgen scheepswrak achterhaald. Het blijkt de in 1893 in de Zuiderzee gezonken tjalk ‘De Drie Gezusters’ te zijn (zie video). Rond het wrak werden veertien kleine stukjes papier gevonden. Door de tekstfragmenten te bestuderen, heeft Van Popta het wrak kunnen identificeren. Bijzonder, want van de 450 wrakken in Flevoland is van slechts enkele de geschiedenis bekend.
De religieuze samenstelling van Europa is sterk gediversifieerd. Wat betekent dit voor religieus erfgoed? Daarover gaat de conferentie ‘Religious heritage in a diverse Europe: New directions in practice, policy & scholarship’, die van 19 t/m 21 juni plaatsvindt in Groningen. Todd Weir, directeur van het Centrum voor Religie en Erfgoed, leidt de organisatie van de conferentie. “Wanneer religie erfgoed wordt, wordt het veilig om erover te praten. Als mensen praten vanuit overtuiging, is het soms lastiger om gelijke grond te vinden. Erfgoed heeft een bepaalde afstand tot religie, waardoor mensen op een andere manier het gesprek aan kunnen gaan.”
Regelmatig wordt bericht over bijzondere archeologische vondsten. En geen zorgen. Er ligt nog genoeg in onze Nederlandse bodem. “Wen er maar aan! Elk jaar worden we nog verrast door wat er uit de grond komt”, zegt Daan Raemaekers, hoogleraar archeologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. “Bij archeologie denken we vaak aan hele spectaculaire dingen in verre landen. De Nederlandse geschiedenis is misschien wat minder spectaculair, omdat je het minder ziet in het straatbeeld, maar vanaf de prehistorie was dit een druk bevolkt gebied. Omdat het nog steeds druk is, wordt er veel opgegraven.”
Een deel van het vroeg 18e-eeuwse scheepswrak bij Rutten blijft in de Noordoostpolder. De opgegraven spanten van 1,5 meter zijn voor 50 centimeter ingegraven in het Sloterveld en geven zo de contouren van het voor de Zuiderzee uitzonderlijk grote schip aan (zie foto). Na overleg tussen de provincie Flevoland en de Rijksuniversiteit Groningen is besloten dat Staatsbosbeheer eigenaar wordt van de spanten. Door de onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen is het schip gedoopt tot Queen Anne. Deze naam dankt het schip aan de vondst van lepels met een inscriptie en afbeelding van deze Engelse koningin.
De recente ontdekking van een middeleeuwse burcht in een weiland bij Wesepe heeft tot groot enthousiasme geleid bij enkele wetenschappers. “Een fantastische vondst”, vindt Theo Spek, hoogleraar landschapsgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Spek is ervan overtuigd dat amateurarcheoloog Bert Terlouw een burcht heeft ontdekt. Hij vermoedt een op een motte (heuvel) gebouwde toren. “We weten het niet voor 100 procent zeker”, erkent de autoriteit op dit vakgebied, “maar deze beelden lijken heel sterk op de motteburcht uit de twaalfde eeuw die Terlouw bij Raalte heeft ontdekt en die we samen hebben onderzocht.”
Het zou goed zijn als er gedegen archeologisch onderzoek komt naar de landweer en het Bolwerk bij Noordlaren. Dat zegt archeoloog Diana Spiekhout van de Rijksuniversiteit Groningen. “De landweer verdient aandacht”, zegt Spiekhout. “Het tracé is nog grotendeels intact en in de omgeving van Groningen zijn geen vergelijkbare structuren bekend.” Door de droogte is er plots hernieuwde aandacht voor de archeologische sporen bij Noordlaren. Nu het gras en de grond zo droog als kurk zijn, zijn op luchtfoto’s goed de structuren van weleer te zien. Op een recente foto van Aerophoto Eelde springt het Bolwerk er direct uit.
In het 18e-eeuwse scheepswrak bij Rutten is opnieuw een bijzondere vondst gedaan: een complete dameshandschoen. Het gaat volgens de archeologen van de Rijksuniversiteit Groningen om een unieke vondst. “Niet alleen omdat dit kwetsbare object nog volledig intact is, maar vooral omdat de handschoen een zogenaamde mitaine is: een lange handschoen die in de achttiende eeuw door vrouwen werd gedragen. Schitterend! Het is aannemelijk dat er dus een vrouw aan boord was.”
Archeologen van de Rijksuniversiteit Groningen hebben twee bijzondere lepels gevonden in het 18e-eeuwse scheepswrak bij Rutten in de Noordoostpolder. Volgens archeoloog Yftinus van Popta gaat het om zeldzame Royal Portrait Spoons uit Londen. Op de tinnen lepels staat het portret van de Engelse Queen Anne. Zij regeerde over het Verenigd Koninkrijk tussen 1702 en 1714. Bij de opgraving van het scheepswrak zijn al meerdere voorwerpen gevonden die uit Engeland komen. Zo is op tinnen borden en een tinnen schaal het Londense tingietersmerk – de Tudorroos – te zien. Volgens Van Popta toont de inventaris de connectie met Engeland duidelijk aan.
Bij opgravingen bij vrouwenklooster Yesse in Haren is opnieuw een pauselijk zegel gevonden. Het gaat om een zegel uit de dertiende eeuw, meldt Groninger Landschap. Ook is er een veertiende-eeuwse mantelspeld gevonden. Het Groninger Landschap is blij met de vondst, omdat dankzij de opgravingen een steeds nauwkeuriger beeld van het vroegere klooster ontstaat. De vondst werd gedaan door studenten Archeologie van de Rijksuniversiteit Groningen. In juni vorig jaar vonden de studenten ook al een pauselijk zegel bij vrouwenklooster Yesse.
Een “bizarre vondst”. Zo noemen de archeologen het glazen drankflesje dat werd aangetroffen in het scheepswrak bij Rutten. Ondanks de losse kurk zat er namelijk nog steeds sterke drank in. “300 jaar oud… Wat voor drank zou het zijn?” vragen de archeologen van het Groninger Instituut voor Archeologie van de Rijksuniversiteit Groningen zich af. Het wrak is van een grote bewapende – waarschijnlijk Engelse – koopvaarder met een geschatte lengte van 30 tot 35 meter, die vermoedelijk tussen 1715 en 1720 is vergaan op de Zuiderzee. De opgraving vindt plaats omdat het wrak bedreigd wordt door inklinkende grond en landbouw in de polder.
Het complete Noord-Groningse erfgoed is in gevaar door de aardbevingen. Als we niet oppassen, is er straks niks meer over van de identiteit van het gebied. Dat schrijft Miranda ten Wolde naar aanleiding van gesprekken met onder andere Gerda Steenhuis, docent communicatiewetenschappen aan de RUG. Is er een oplossing? “Ik geloof wel in versterken”, zegt Steenhuis. “Karakteristieke panden kun je behouden. Maar dat is echt maatwerk. Het kost heel veel geld en expertise. En we hebben nog maar weinig ervaring met monumenten bevingsbestendig maken. Eerlijk gezegd weet ik niet of we zo’n enorme operatie aankunnen.”
De Rijksuniversiteit Groningen is begonnen met archeologisch onderzoek naar het verdwenen Benedictijnerklooster in het Groningse dorp Thesinge. De projectgroep, bestaande uit de Historische Commissie van Thesinge, archeologiestudenten en de RUG-Wetenschapswinkel, hoopt zo meer te weten te komen over de ligging van het klooster en haar rol in de Ommelanden. De archeologiestudenten gebruiken een weerstandsmeter, een apparaat voor het meten van de elektrische weerstand in de bodem. Daarmee hopen de onderzoekers de resten van het klooster onder de grond in kaart te brengen, zonder dat ze het historische landschap verstoren.
