Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
Tien jaar geleden kreeg de Waddenzee de status van UNESCO-werelderfgoed. Heeft die status het wad goed gedaan? En hoe kan dit unieke stuk natuur economische bedreigingen en klimaatverandering het hoofd bieden? Lutz Jacobi, directeur van de Waddenvereniging, legt het uit.
In juni deden ministers Van Nieuwenhuizen (I en W) en Schouten (LNV) een voorstel voor de beheerautoriteit voor de Waddenzee. In een opinieartikel concludeert Arjen Kok, provinciaal ambassadeur voor Natuurmonumenten, dat de organisatievorm van de beheerautoriteit nog onvoldoende is uitgewerkt. “De natuur- en milieuorganisaties en de partijen die de Waddenzee economisch gebruiken zijn het met elkaar eens hoe verantwoord om te gaan met dit kwetsbare Werelderfgoed. Overheid: makkelijker kan je het niet krijgen. Profiteer van dit aanbod en betrek ons!”
“Houden we nog wel van ons Waddengebied?” Die vraag stelt Machiel Aarten, woordvoerder van de werkgroep Laat FryslânNietZakken en SP-Statenlid in Fryslân. “Het is een absurd idee dat de landelijke overheid wil instemmen met gaswinning onder ons enige natuurlijke Werelderfgoed, de Waddenzee. En dat is niet de enige narigheid: ook zijn er vergevorderde plannen voor zoutwinning.” (…) “De provincies Fryslân en Groningen en Noord-Duitsland investeren de komende jaren bijna 1,7 miljoen euro in het behouden van de Waddenzee als Werelderfgoed. Maar heeft dat nog wel zin? Gaswinning ook door middel van fracking, zoutwinning waarbij diesel wordt gebruikt om de zoutputten af te sluiten met alle risico’s die daarbij horen, bedreiging door containerschepen… Ons Waddengebied, ons Werelderfgoed!”
Jaarlijks bezoeken miljoenen mensen het Waddengebied. Dit uitzonderlijk mooie doch uitdagende natuurgebied en haar dierlijke inwoners spelen de hoofdrol in de nieuwe natuurfilm WAD van Ruben Smit, bekend van De Nieuwe Wildernis. Na drie jaar onderzoek en vijf jaar filmen is het bijna zover: op 1 en 2 oktober gaat WAD groots in première. “Er is nog nooit een echte natuurfilm gemaakt over het Wad terwijl dit het enige Werelderfgoed Natuurgebied in Nederland is. Naast dat het gebied ongelofelijk mooi is, is het ook heel belangrijk voor veel diersoorten in de wereld”, vertelt Smit.
Een paradijs voor broedvogels. Dat is de visie van de landen rond de Waddenzee voor het unieke natuurgebied. Daarnaast moet de visstand zich herstellen, worden de gevolgen van klimaatverandering onderzocht en gaan de havens zich verder verduurzamen. Dit is de uitkomst van de 13e Trilaterale Waddenzeeconferentie, afgelopen donderdag en vrijdag in Leeuwarden. Minister Carola Schouten maakte hier nieuwe afspraken met haar Duitse en Deense collega’s. De afspraken zijn gebundeld in het ‘Verdrag van Leeuwarden’, dat door de drie landen is ondertekend. Verder heeft Nederland, na vier jaar voorzitterschap van de Trilaterale Waddenzeesamenwerking, het stokje overgegeven aan Duitsland.
Ze markeert het enige getijdenhaventje van Nederland en vormt het snijvlak van het vruchtbare polderland en de Waddenzee. De bakstenen sluis van de Noordpolder in Groningen zorgde er sinds 1812 voor dat overtollig water uit het drooggelegde kleigebied werd afgevoerd naar zee. In 1985 is deze taak overgenomen door een elektrisch gemaal. De laatste jaren vertoonde de sluis ernstige sporen van verval. Bij gebrek aan een monumentenstatus ontbraken de formele wegen om hier iets tegen te ondernemen. Tot vreugde van Erfgoedvereniging Heemschut heeft het waterschap Noorderzijlvest maatregelen genomen en lijkt een grondige restauratie in het verschiet te liggen.
Niet alleen in de Javazee, maar ook in de Waddenzee en de Noordzee worden oorlogsgraven geschonden. Dat zegt onderzoeker Remy Luttik. “Het is gewoon grafschennis. Het is heel ernstig.” Luttik wil dat de overheid meer doet om oorlogsgraven te beschermen. “Het belang van de nabestaanden wordt compleet vergeten. Het gaat uiteindelijk om die mensen en niet om de archeologen.” SP-Kamerlid Sandra Beckerman, opgeleid als archeoloog, deelt de bezorgdheid van Luttik. “Veel duikers doen goede dingen. Maar het gaat nog steeds op grote schaal mis. De minister moet daar veel meer aandacht voor hebben.”
n het kerkje van Den Andel is gistermiddag de brochure Zoeken naar een verdwenen landschap gepresenteerd: een beknopte weergave van resultaten van onderzoeksproject Wad een Workshop. De studie bestaat uit onderzoeken die door wetenschappers en bewoners werden verricht. Op twaalf plaatsen in de provincie werden grondboringen gedaan waardoor de ontstaansgeschiedenis in kaart kon worden gebracht.
Waddenzee Werelderfgoed onderzoekt of er kan worden samengewerkt met ondernemers om het Waddengebied als UNESCO-werelderfgoed meer bekendheid te geven. Dat is één van de uitkomsten van een bezoek van 40 bestuurders, ondernemers, ambtenaars en medewerkers van natuurorganisaties aan collega’s in Noord-Duitsland. Zij wilden ontdekken hoe de Duitsers omgaan met het werelderfgoed en toerisme. In Duitsland wordt het werelderfgoed beheerd door het Nationalpark Niedersächsisches Wattenmeer. Ondernemers kunnen partner worden van het Nationalpark. Daarvoor moeten ze aan een aantal voorwaarden voldoen, zoals duurzaam ondernemen. De lokale VVV’s promoten de ondernemers.
Onderzoekers hebben een rijk versierde poederdoos, gemaakt van verguld messing, aangetroffen tussen de archeologische vondsten die afkomstig zijn uit het Palmhoutwrak. Dit 17e-eeuwse scheepswrak in de Waddenzee werd beroemd door een intacte zijden jurk maar bevatte meer vondsten van grote historische waarde. Gedeputeerde Jack van der Hoek heeft de poederdoos getoond aan Ingrid van Engelshoven. De minister van OCW bracht op 15 januari een werkbezoek aan het Rijksmuseum in Amsterdam. Aansluitend bezocht ze het Ateliergebouw, waar wetenschappers de vondsten uit het Palmhoutwrak onderzoeken. De poederdoos zal na onderzoek en restauratie te zien zijn in Museum Kaap Skil op Texel.
Maritiem archeoloog Martijn Manders promoveerde op het erfgoed dat in de Waddenzee verborgen ligt. Een van de stellingen in Manders’ proefschrift is dat de onderzoekscapaciteit voor maritiem archeologisch onderzoek moet worden verdubbeld, omdat Nederland onder water zeker zo rijk is als boven water. Ook oppert Manders in zijn proefschrift om vijftig tot honderd scheepswrakken aan te wijzen en als een soort rijksmonumenten onder water te beschermen. “Zij moeten een canon voor de Nederlandse maritieme geschiedenis vormen. Voor die locaties moet geld komen om ze te beschermen, te monitoren en, als de bedreigingen te groot worden, op te graven.”
Eerder werd bericht dat UNESCO vijf Nederlandse nominaties als werelderfgoed heeft erkent. Wat houdt die status eigenlijk in? DvhN ging op zoektocht door de wirwar in UNESCO-land. De Waddenzee is één van de negen Nederlandse trekpleisters op de Werelderfgoedlijst. Deze lijst is het moeilijkst om op terecht te komen en het meest prestigieus. Dat geldt in mindere mate voor het Memory of the World-register, waar nu onder andere de Westerborkfilm aan is toegevoegd. Het molenaarsambt is volgend jaar waarschijnlijk de eerste Nederlandse bijdrage aan de lijst van cultureel immaterieel erfgoed. Maar uit de zoektocht blijkt dat UNESCO nog meer lijsten kent!
