Leven met klimaatverandering? Neem het verleden als inspiratie!

Het project ‘ruimte voor de rivier’ (2006-2019) toont hoe we met de natuur kunnen leven. Door onder andere deze uiterwaarden bij Arnhem weer te gebruiken, voorkomen we overstromingen en geven de natuur ruimte. (Wikimedia commons)

Het Planbureau voor de Leefomgeving kwam begin deze maand met een belangrijk adviesrapport voor onze overheid. Zij stellen dat niet langer het maximaliseren van economische winst leidend zou moeten zijn bij ruimtegebruik. De draagkracht van de bodem moet gaan bepalen waar we welke opgave (verstedelijking, klimaat, natuur, waterbeheer en landbouw) een plek geven. Vernieuwend! – zo lijkt het. Maar is dat het wel? Ik deel graag mijn gedachten hierover met u.

Heer en meester?

Onze huidig omgang met de natuur ontstond ten tijde van de verlichting (ca. 1650-1800). In deze periode raakte de mens ervan overtuigd dat wij de wereld om ons heen moesten beheersen. In Descartes zijn woorden: de mens is heer en meester. In razend snel tempo ‘cultiveerden’ we de ‘woeste’ gronden. Rond 1900 transformeerde het laatste oerbos van Nederland (Beekbergerwoud) in weiland, groeven we meters veen af en wilde Amsterdam het eeuwenoude Naardermeer gaan gebruiken als vuilnisbelt.

Of onderdeel van de natuur?

De overtuiging dat wij de wereld om ons heen beheersen is dus pas driehonderd jaar oud. In de eeuwen daarvoor was de mens onderdeel van de natuur. Onze voorouders pasten hun manier van leven aan. De (grillen van de) natuur bepaalde de grenzen en de bodem het landgebruik. Dit betekende bijvoorbeeld dat je op veengrond niet ging wonen en dat rivieren ruimte hadden om uit hun oevers te treden. Kortom: de kenmerken en risico’s van de plek bepaalde het gebruik.

Het afsluiten van de Zuiderzee door de afsluitdijk is voor mij hét voorbeeld van heersen over de natuur. Hiermee temden we de zoute zee, ontstond het zoete IJsselmeer en kwamen er hectares grond vrij voor akkerbouw. (Wikimedia commons)

Inspiratie voor de toekomst

Door klimaatverandering stijgt de zeespiegel, neemt extreme regenval toe en krijgen we te maken met periodes van droogte. De experts van het Planbureau voor de Leefomgeving geven aan dat we alleen in onze delta kunnen blijven wonen als we de bodem het landgebruik laten bepalen en ruimte geven aan het water. ‘Zoals onze voorouders deden’, wil ik hieraan toevoegen. Ik zie hier kansen voor de erfgoedsector. Wij kunnen voorbeelden uit het verleden aandragen ter inspiratie voor de toekomst.

Ik ben benieuwd: bent u het met mij eens? Wat vindt u van deze gedachten? En: hoe ziet u de toekomst van Nederland-deltaland voor zich? Laat het hieronder weten.

The following two tabs change content below.

Gertjan de Boer

Gertjan de Boer (1989) werkt bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Als correspondent schrijft hij op persoonlijke titel. Hij studeerde Monumenten- en Landschapszorg in Antwerpen en werkte eerder bij Erfgoed Leiden, gemeente Groningen, gemeente De Ronde Venen en Natuurmonumenten.