Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
Het Planbureau voor de Leefomgeving kwam begin deze maand met een belangrijk adviesrapport voor onze overheid. Zij stellen dat niet langer het maximaliseren van economische winst leidend zou moeten zijn bij ruimtegebruik. De draagkracht van de bodem moet gaan bepalen waar we welke opgave (verstedelijking, klimaat, natuur, waterbeheer en landbouw) een plek geven. Vernieuwend! – zo lijkt het. Maar is dat het wel? Ik deel graag mijn gedachten hierover met u.
Monumenten en archeologische vindplaatsen lijden zwaar onder droogteschade, maar toch is er zowel in de media als in het landelijk beleid weinig aandacht voor de schade aan het cultureel erfgoed. Jacques Monasch en Hilde Niezen willen een harde aanpak.
Dat de natuur en de dieren veel te lijden hebben van de droogte is bekend, maar ook gebouwen worden aangetast. Dat blijkt bij de monumentale IJsselstroom in Zutphen. Eigenaar Silvester van Veldhoven: “Sinds 2018 hebben we ontdekt dat er veel scheuren in het pand zijn ontstaan. Toen is de eerste grote droogte geweest.” Door het neerslagtekort droogt de grond diep in de bodem uit. “De ondergrondlagen waar het grondwater uitzakt, klinkt in. Waardoor eigenlijk het pand scheef wegzakt en scheuren ontstaan.” Van Veldhoven probeert te kijken hoe hij het monument kan behoeden voor nog grotere schade.
Onlangs heeft een team van LDE-wetenschappers een voorlopige beoordeling gepubliceerd over het effect van klimaatverandering op Nederlands cultureel erfgoed. De onderzoekers hopen duidelijk te maken dat het belangrijk is om de risico’s van klimaatverandering te betrekken in Nederlands erfgoedbeleid. Door middel van data van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de Klimaateffectatlas hebben de onderzoekers de gevaren voor 63.589 rijksmonumenten geanalyseerd, die kunnen ontstaan door droogte, hitte of hoog water. De uitkomsten van het onderzoek kunnen hulp bieden aan conservators, erfgoedondernemers en de overheid om een beter overzicht te creëren van de maatregelen die zij moeten nemen om hun monument(en) te beschermen.
Spoorbeheerder ProRail trekt jaarlijks 15 tot 20 miljoen euro extra uit voor het onderhoud van dertig monumentale stations. Met name perronkappen en gietijzeren stationsdelen op deze stations die tussen de 100 tot 150 jaar oud zijn, kampen met roest- en scheurschade. Een van de redenen voor extra aandacht aan stationsonderhoud is klimaatverandering, water moet ook in de toekomst goed afgevoerd kunnen worden.
Stichting Kastelen Buitenplaatsen Landgoederen deed onderzoek onder 200 eigenaren van kastelen en landgoederen. De uitkomst: 78 procent van hen heeft last van het veranderende klimaat en 60 procent van hen ligt wakker over het toenemende watertekort. Directeur René Dessing in EenVandaag: “De nood is hoog en elk jaar anders.” Volgens Dessing loopt Nederland achter op andere landen als het gaat om hitte- en waterproblemen. “Ik denk dat de belangrijkste factor is dat de overheid de zorg voor monumenten heeft overgedragen aan de provincie. Sommige provincies doen veel voor die monumenten, anderen weinig. Er is interprovinciaal overleg en onderzoek nodig.”
Het Egypte van West-Europa, zo worden de Schotse Orkney-eilanden ook wel genoemd. Tussen het groene landschap liggen duizenden archeologische vindplaatsen. Maar de vraag is hoe lang die vindplaatsen nog blijven bestaan (zie video). Klimaatverandering veroorzaakt meer en hardere stormen op de eilanden. Vindplaatsen die dicht bij de kust liggen, worden daardoor ernstig bedreigd. “De zee eet beetje bij beetje de kustlijn op”, zegt archeoloog Julie Gibson. Ze vreest dat de geschiedenis in zee zal vallen. “Dat is niet alleen een ramp voor archeologen, maar voor de hele mensheid. Dit soort vindplaatsen helpen ons de geschiedenis te begrijpen.”
Ouderwetse poldermolens kunnen in Noord-Holland worden ingezet als noodbemaling na stortbuien. 55 van die molens kunnen samen ruim 25.000 hectare land droogmalen. Door klimaatverandering worden de regenbuien steeds heftiger en valt er in korte tijd heel veel hemelwater. De Noord-Hollandse Molenfederatie heeft de dijkgraaf daarom nu aangeboden om de molens in te zetten bij het wegpompen van het water. Het werk van de poldermolens is al vele decennia overgenomen door gemalen, die over een grotere capaciteit beschikken. Maar de molens verlenen nu assistentie als de gemalen het werk niet aankunnen.
Een nieuw Verdrag van Leeuwarden moet het Waddenzeegebied verder beschermen. Op 18 mei wordt het getekend in de Friese hoofdstad. Het verdrag sluit een vierjaarlijkse regeringsconferentie af waaraan Denemarken, Duitsland en Nederland meedoen. Minister Schouten (LNV) heeft de Tweede Kamer alvast het eindconcept toegestuurd. Het verdrag moet onderstrepen hoe belangrijk de drie landen behoud van het werelderfgoed vinden, schrijft zij. Het concept telt 26 pagina’s met in totaal 45 punten. Er staat veel in over de bescherming van broed- en trekvogels en visbestanden. De drie landen willen hun kennis delen over de effecten van klimaatverandering. Ook duurzaam havenbeheer valt eronder.
In de rubriek ‘Vijf vragen aan…’ stelt de redactie van de Erfgoedstem vijf vragen aan prominente of opvallende mensen in de sector. Deze keer is dat Minister Ingrid van Engelshoven van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
