Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
Sinds drie jaar heeft ook Den Bosch een universiteit. De Jheronimus Academy of Data Science (JADS) is gevestigd in het voormalige kloostercomplex Mariënburg, waar tot 1999 onderwijs werd gegeven door de nonnen. Bouwkundige Bas Dobbelaer vertelt aan Toekomst Religieus Erfgoed hoe hij met kunst en vliegwerk het oude rijksmonument bij de tijd heeft gebracht.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie is voorgedragen als UNESCO-werelderfgoed. Het Linie Expertteam van de provincie Utrecht helpt exploitanten een succes te maken van herbestemming van de defensiewerken. Erik van Tooren, gebiedsmakelaar van de provincie Utrecht: “De Waterlinie-provincies willen graag dat de forten worden gebruikt, onder het motto: behoud door ontwikkeling. If you don’t use it, you’ll lose it. Maar in de praktijk is het exploitabel maken van erfgoed niet eenvoudig. Er zijn veel verschillende disciplines voor nodig. De vraag is vooral hoe je het rendabel krijgt.”
Laten we de term ‘religieus erfgoed’ vermijden. Die staat een nuchtere kijk op kerkgebouwen in de weg en legt herbestemming van kerkgebouwen lam, meent Kees Doevendans, stedenbouwkundige en oud-voorzitter van de Werkgroep Kerkbouw PKN. “Jammer dat we in de discussie over herbestemming vaak dezelfde argumenten tegenkomen, argumenten die teruggaan op monumentaliteit en erfgoedwaarde, op sacraliteit, spiritualiteit en religiositeit, op emotionaliteit. Architectuurhistoricus Geert Bekaert stelt in zijn boek ‘In een of ander huis: Kerkbouw op een keerpunt’ (1967) er tegenover dat het kerkgebouw allereerst als architectuur moet worden gezien.”
Er wordt weer een nieuw plan gemaakt voor herbestemming van school- en kloostercomplex Mariahof, het verpauperde rijksmonument in de wijk Overhoven in Sittard. De gemeente Sittard-Geleen gaat in zee met Jupieter uit Maastricht. Het vastgoedbedrijf heeft volgens wethouder Pieter Meekels de beste bieding uitgebracht. Het complex moet een aan zorg gerelateerde bestemming krijgen. Mariahof wacht al twee decennia op een nieuwe bestemming. In 1999 verliet de hoofdgebruiker, de gemeentelijke sociale dienst, het complex.
Het gebouw van de voormalige Raad van Arbeid in Venlo, gebouwd in 1953, heeft een nieuwe bestemming gekregen. Na een verbouwing van een jaar, biedt het nu onderdak aan de Venlose nevenvestiging van de Universiteit Maastricht. Bijzonder is dat het universiteitsgebouw ook huisvesting biedt aan 28 eerstejaarsstudenten.
De Hemwegcentrale in Amsterdam sluit eind dit jaar. De laatste kolencentrale van Nuon kan een tweede leven krijgen als energiemuseum en als verwarming voor de nieuwe wijk Haven-Stad. Een wild plan dat al wel de steun heeft van grote bouwers als Heijmans en Witteveen + Bos. Het plan ‘Energie-Stad’ komt van Finn Dudok van Heel. Op de maquette in zijn atelier heeft de schoorsteen van de centrale al een Euromast-achtig panoramaplatform gekregen. Het uitkijkpunt zou daarmee bijna twee keer zo hoog worden als de A’DAM Toren. Met 175 meter is de centrale immers het hoogste bouwwerk van de stad.
De voormalige gereformeerde kerk uit 1939 in Grou wordt in volle glorie hersteld en krijgt een tweede leven als architectenbureau. Het aangebouwde buurthuis uit 1964 wordt gesloopt en ingericht als tuin. Om het kerkje te redden vroegen Heemschut Fryslân en Leeuwarder Historische Vereniging Aed Levwerd voor het kerkgebouw de status van gemeentelijk monument aan. Met succes. Doordat het aangebouwde buurthuis wordt gesloopt, kan het kerkje in volle glorie tevoorschijn komen. Voor Heemschut Fryslân is het een onverwacht mooi resultaat van de inspanningen.
“Een onwaarschijnlijke hereniging,” noemt Esther Lagendijk, portefeuillehouder Kunst en Cultuur in Noord, de herbestemming van een Amsterdams wandreliëf in een Haags naoorlogs monument. Het kunstwerk is gemaakt door Pierre van Soest (1930-2001). Het is geplaatst in een pand van architect Frank van Klingeren (1919-1999), die ook het gebouw ontwierp waar het oorspronkelijk uitkwam. Nauwe samenwerking tussen architecten en kunstenaars was niet ongewoon in het naoorlogse Nederland, maar weinigen hadden zo’n innige werkrelatie als Van Soest en Van Klingeren.
“Een plan voor herbestemming van een kerk, daar kijkt ieder vanuit zijn eigen gedachten en ervaringen naar”, schrijft Bernard Brons van het Restauratiefonds. “Als ontwikkelaar moet je ervanuit gaan dat niet iedereen jouw plannen zal omarmen. En dat is begrijpelijk, want niet-religieus geduid, kun je een kerkgebouw ook omschrijven als een ‘gemeenschapsgebouw’, waarbij de gemeenschap een mening heeft over de toekomst van het gebouw. (…) Over het algemeen zie ik meer waardering voor herbestemmingen waarbij de kerk grotendeels kerk is gebleven, ook aan de binnenkant.”
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft de restauratieplannen voor De Koepel in Haarlem goedgekeurd. Dat is wederom goed nieuws voor het burgerinitiatief Stichting Panopticon, dat het rijksmonument van de gemeente heeft overgenomen om er een onderwijsbolwerk van te maken. De gemeenteraad heeft vorige week haar terugkooprecht opgegeven, waardoor er voor de plannenmakers meer ruimte is om investeerder te vinden.
De voormalige koepelgevangenis in Arnhem wordt een hotel met een horecagelegenheid. EHM Group, de nieuwe eigenaar van het rijksmonument, wil de “iconische pleisterplaats” in het derde kwartaal van 2021 openen. EHM Group heeft het complex overgekocht van Ter Steege Gebiedsontwikkeling en Explorius Vastgoedontwikkeling. Zij kochten het complex vorig jaar voor 3,1 miljoen euro van het Rijksvastgoedbedrijf.
In Duitsland heeft het klooster Graefenthal bij de stad Goch vergevorderde plannen voor een museum over het hertogdom Gelre. Het ministerie van regionale identiteit van de deelstaat Nordrhein-Westfalen heeft de intentie uitgesproken om het museum financieel mogelijk te maken. Het hertogdom Gelre bestond van 1339 tot 1795 en is de directe voorloper van de provincie Gelderland. Ook delen van de provincie Limburg en een stuk van de deelstaat Nordrhein-Westfalen hoorden bij het hertogdom. Het klooster Graefenthal diende enkele generaties als het mausoleum van de Gelderse vorsten en vorstinnen.
