Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
In Hoek van Holland wordt op dit moment een Duitse telefoonbunker omgebouwd tot een bijzonder vakantiehuis. Het betreft de pilot van Cocondo. Een concept waarmee oude bunkers langs de kust op duurzame en ecologische wijze worden getransformeerd tot betekenisvolle verblijfplaatsen. Per plek afgestemd op de bunker, natuur en gebruiker.
Drie brugwachtershuisjes in Schiedam krijgen een creatieve invulling. Het brugwachtershuisje bij de Oranjebrug is ingericht door waterschapsecoloog Ernst Raaphorst. Voor de andere twee huisjes bij de Ooievaarsbrug en de Hoofdbrug zijn ook geschikte plannen gevonden.
Vanaf januari 2020 reikt de provincie Zuid-Holland elke maand een Compliment voor het Monument uit als blijk van erkenning voor gerestaureerde en herbestemde monumenten. Het eerste Compliment voor het Monument gaat naar het Nationaal Monument Oranjehotel in Den Haag. In december 2016 heeft de provincie mede dankzij de erfgoedlijn Atlantikwall een subsidie van €573.000 verleend voor de grootscheepse restauratie en herbestemming van het Oranjehotel. Dankzij dit bedrag kon het cellenblok beter toegankelijk worden gemaakt. Dit maakt de herinnering aan, en het herdenken van, de gruwelijke geschiedenis van dit monument beter mogelijk.
De watertoren in Assen wordt herbestemd tot een luxe loft waar maximaal zes mensen tegelijk kunnen overnachten. Vastgoedondernemer Riemer van den Berg is de toekomstige eigenaar van de toren. Met het plan ‘De Druk Eraf’ won hij een ontwerpwedstrijd. In het bassin komt een sportruimte. In de volgende halve laag een thuisbioscoop, daaropvolgend een welness-etage. Bovenin, waar er rondom ramen zijn, het loftgedeelte. Het plan is gemaakt met architectenbureau 12WAT.
De Onze-Lieve-Vrouwekerk in Schijndel wordt door ontwikkelaar Abeco getransformeerd tot 33 zorgwoningen voor mensen met een (licht) verstandelijke beperking. De kerk werd in 2013 aan de eredienst onttrokken en is sinds 2016 eigendom van Abeco. De ontwikkelaar wil het uiterlijk van de kerk zo veel mogelijk intact houden. Zo blijft de kapel in de toekomst open en keren de meeste glas-in-loodramen na de verbouwing terug.
Steeds vaker worden kerkgebouwen herbestemd tot een functie die geen respect toont aan de heilige plek, zoals IJsbaan of Trampolinehal. Zou sloop in zo’n geval tóch niet een betere optie zijn? P.L. de Jong, emeritus predikant in de Protestantse Kerk in Nederland gaf onlangs een pleidooi: “Laat een kerkgebouw, dat geen monumentenstatus heeft, liever afbreken dan het te verkopen aan de ijsbaanboer. Afbreken doet pijn, maar een afgebroken kerk is op zich ook een monument. Van leegte. Het heeft iets van: Hier was God.”
De inwoners van het dorp Noordlaren (Groningen) hebben met een crowdfundingsactie de voormalige basisschool De Rieshoek opgekocht. De school, een gemeentelijk monument, ging in 2014 dicht. In het gebouw worden nu diverse activiteiten georganiseerd en het wordt onder meer gebruikt als ontmoetingscentrum, kinderopvang en door maatschappelijke ondernemingen.
In nauw overleg met het Rijksvastgoedbedrijf en de gemeente Berkelland heeft Rijksbouwmeester Floris Alkemade voorgesteld om bij de voormalige tbs-kliniek Oldenkotte in Rekken ruimte te bieden aan een unieke ontwikkeling: ‘Het huis van de natuur’. Op dinsdag 24 september informeerde Alkemade de gemeenteraad van Berkelland en andere direct betrokkenen over deze voorgenomen toekomstige ontwikkeling en zijn advies om dit object terug te geven aan de natuur.
Hedy d’Ancona, oud-minister van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur (1989-1994), lid van het Europees Parlement en medeoprichter van Opzij, verbaast zich over de manier waarop het Burgerweeshuis en Tripolis in Amsterdam, beide van van Aldo van Eyck, zijn herbestemd tot kantoren. “Als dit de normale gang van zaken is waarmee niet alleen in Amsterdam maar overal in ons land architectonisch erfgoed wordt verkwanseld ten faveure van het winstbejag van particuliere eigenaars, laten we dan ophouden met schijnvertoningen die suggereren dat culturele waarden in de afwegingen worden betrokken.”
Sinds drie jaar heeft ook Den Bosch een universiteit. De Jheronimus Academy of Data Science (JADS) is gevestigd in het voormalige kloostercomplex Mariënburg, waar tot 1999 onderwijs werd gegeven door de nonnen. Bouwkundige Bas Dobbelaer vertelt aan Toekomst Religieus Erfgoed hoe hij met kunst en vliegwerk het oude rijksmonument bij de tijd heeft gebracht.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie is voorgedragen als UNESCO-werelderfgoed. Het Linie Expertteam van de provincie Utrecht helpt exploitanten een succes te maken van herbestemming van de defensiewerken. Erik van Tooren, gebiedsmakelaar van de provincie Utrecht: “De Waterlinie-provincies willen graag dat de forten worden gebruikt, onder het motto: behoud door ontwikkeling. If you don’t use it, you’ll lose it. Maar in de praktijk is het exploitabel maken van erfgoed niet eenvoudig. Er zijn veel verschillende disciplines voor nodig. De vraag is vooral hoe je het rendabel krijgt.”
Laten we de term ‘religieus erfgoed’ vermijden. Die staat een nuchtere kijk op kerkgebouwen in de weg en legt herbestemming van kerkgebouwen lam, meent Kees Doevendans, stedenbouwkundige en oud-voorzitter van de Werkgroep Kerkbouw PKN. “Jammer dat we in de discussie over herbestemming vaak dezelfde argumenten tegenkomen, argumenten die teruggaan op monumentaliteit en erfgoedwaarde, op sacraliteit, spiritualiteit en religiositeit, op emotionaliteit. Architectuurhistoricus Geert Bekaert stelt in zijn boek ‘In een of ander huis: Kerkbouw op een keerpunt’ (1967) er tegenover dat het kerkgebouw allereerst als architectuur moet worden gezien.”
