Nieuws en actualiteit over erfgoed en archeologie
Grote gebouwen, verouderde infrastructuur, beperkte middelen. Kerkgebouwen, moskeeën en hindoetempels verduurzamen – het is een opgave met hobbels. Maar steeds vaker bundelen religieuze organisaties en ambtenaren hun krachten om ‘sociale en ecologische rechtvaardigheid’ te realiseren.
“Een plan voor herbestemming van een kerk, daar kijkt ieder vanuit zijn eigen gedachten en ervaringen naar”, schrijft Bernard Brons van het Restauratiefonds. “Als ontwikkelaar moet je ervanuit gaan dat niet iedereen jouw plannen zal omarmen. En dat is begrijpelijk, want niet-religieus geduid, kun je een kerkgebouw ook omschrijven als een ‘gemeenschapsgebouw’, waarbij de gemeenschap een mening heeft over de toekomst van het gebouw. (…) Over het algemeen zie ik meer waardering voor herbestemmingen waarbij de kerk grotendeels kerk is gebleven, ook aan de binnenkant.”
De religieuze samenstelling van Europa is sterk gediversifieerd. Wat betekent dit voor religieus erfgoed? Daarover gaat de conferentie ‘Religious heritage in a diverse Europe: New directions in practice, policy & scholarship’, die van 19 t/m 21 juni plaatsvindt in Groningen. Todd Weir, directeur van het Centrum voor Religie en Erfgoed, leidt de organisatie van de conferentie. “Wanneer religie erfgoed wordt, wordt het veilig om erover te praten. Als mensen praten vanuit overtuiging, is het soms lastiger om gelijke grond te vinden. Erfgoed heeft een bepaalde afstand tot religie, waardoor mensen op een andere manier het gesprek aan kunnen gaan.”
De Eusebiuskerk in Arnhem is dezer dagen het strijdtoneel van drilboren. “Het lijkt wel oorlog hier”, lachen de mensen die de restauratie in gang hebben gezet vol ontzag. Het eerste gat voor de nieuwe ingang aan de zuidzijde is al uitgehakt. Volgende week volgt het tweede gat voor de nieuwe ingang aan de noordzijde. Na de restauratie kunnen mensen dwars door de kerk heen kijken. “De nieuwe ingang aan de noordzijde gaat in september in vol ornaat open, in de dagen voorafgaand aan de herdenking van de Slag om Arnhem”, vertelt restauratiearchitect Peter Koelewijn (zie video).
De Stichting Oude Gelderse Kerken (SOGK) is sinds vorige week eigenaar van de Grote Kerk in Lochem. De kerk wisselde van eigenaar omdat ze op deze wijze meer vertrouwen heeft dat ze ook op de langere termijn goed wordt onderhouden. Het hoofddoel van de SOGK is niet het overnemen van kerken maar het ontzorgen van kerkbesturen, vertelt bestuurder Wout Kruidenier. “Niet alleen de kerkelijke gemeente hecht aan het behoud van een kerk, heel veel burgers zijn begaan met het voortbestaan van het religieus erfgoed.”
Basisschool De Triangel wordt de nieuwe Sleutelbewaarder van de Molukse kerk in Appingedam. Met het project Sleutelbewaarders van de Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK) maken kinderen kennis met de kerk in hun buurt en gaan de school en de kerk structureel samenwerken. De Triangel is hiermee de elfde school die meedoet aan dit project. De Molukse kerk is sinds 2014 een van de leden van de Groninger Kerkenfamilie.
‘Hoe ver je gaat. Heeft met afstand niets te maken. Hoogstens met de tijd.’ Deze wonderlijke zinsnede uit het liedje ‘Omarm’ van Bløf gaat al zo’n 10 jaar met mij mee. En de zin blijft mij verbazen. Ook omdat hij vaak van toepassing is op zoveel zaken. Afgelopen week speelde hij weer door mijn gedachten. Bij een bijeenkomst van bouwhistorici was de vraag hoe je de transformatieruimte van een kerkgebouw kunt bepalen. Hoe ver mag je gaan met verbouwen, zonder dat de essentie van een gebouw wordt aangetast? Dat heeft alles met de tijd te maken.
De restauratie van de al jaren leegstaande Heilig Hartkerk in Breda start binnen enkele maanden. Dit bevestigt een woordvoerder van bouwconcern VolkersWessels. Na de restauratie komen er kantoren, bedrijven en horeca in het rijksmonument. De restauratie liep vertraging op, omdat omwonenden bezwaar maakten tegen de komst van een appartementenblok en een parkeergarage achter de kerk. De Raad van State wees deze bezwaren vorig jaar af. Een deel van restauratiekosten wordt betaald uit de opbrengst van de verkoop van de appartementen. De provincie Noord-Brabant heeft vier ton beschikbaar gesteld. Het overige geld komt van subsidies.
De toren van Westermeer staat al jaren scheef en een van de gevels dreigt in elkaar te zakken. Reden voor de eigenaar Stichting Beheer Rijksmonumenten in de gemeente De Fryske Marren om de toren op de algemene begraafplaats van Joure een grote opknapbeurt te geven. De toren van Westermeer is het oudste bouwwerk in Joure. De toren werd in de veertiende eeuw gebouwd als kerktoren voor het toenmalige dorp Westermeer. De exacte leeftijd van de toren is onbekend, maar in 1315 was er al sprake van een kapel bij Westermeer.
Hoe is de voormalige Sonse kerk (bijna) klimaatneutraal te maken? En wat is er nodig om er een dorpshuis in te krijgen? Het is nu wachten op het antwoord op die vragen. De komende maanden moet duidelijk worden wat nu écht de mogelijkheden zijn met de voormalige Sonse kerk. De gemeenteraad heeft donderdag 10 januari ingestemd met een aantal aanvullende onderzoeken, die onder meer moeten uitwijzen in hoeverre het pand klimaatneutraal te maken is en op welke manier er een dorpshuis in past.
Amsterdam krijgt een Luther Museum. Aan de Nieuwe Keizersgracht worden zes zalen gewijd aan het Luthers erfgoed en de geschiedenis van Maarten Luther (1483-1546), de vader van de reformatie. Wanneer het museum precies opengaat, is nog niet bekend. Het is gevestigd aan de Nieuwe Keizersgracht 570, in de regentenvleugel en de kerkzaal van het voormalige Lutherse mannen- en vrouwenhuis De Wittenberg.
In Nederland is de toekomst van religieus erfgoed inmiddels een serieus thema. En we hebben in 2018 echt stappen gezet. Verschillende partijen bewegen naar elkaar toe. Ik zag politieke partijen het onderwerp omarmen en de minister die een aftrap doet. Ik zie het provinciaal bestuur en het Bisdom met elkaar in gesprek. Op lokaal niveau pakken een paar politieke partijen een rol en de wethouder gaat aan tafel met het parochiebestuur. Ik wil er op vertrouwen dat dat ook echt iets concreets op gaat leveren in 2019. Dat zou een grote stap voorwaarts betekenen voor al dat geweldig mooi religieus erfgoed wat we rijk zijn.
